Financiële stress is niet het eerste waar mensen aan denken, als je het hebt over mogelijke redenen voor verzuim door stress. Toch is het wel degelijk een belangrijke oorzaak. Waar komt dat door?

“We onderschatten massaal hoe ernstig de situatie is, als we het hebben over de schuldenlast in Nederland. 1 op de 5 gezinnen kampt met problematische schulden, in de grote steden is dat zelfs 1 op de 3. We hebben er bij PostNL zelf onderzoek naar gedaan, om meer inzicht te krijgen en niet alleen met aannames te hoeven werken: iemand met schulden blijkt 1,2 keer zo vaak ziek te zijn én twee keer zo lang dan iemand zonder schulden. Piekeren over je schulden sijpelt door in alle aspecten van je leven. Het sluimert altijd op de achtergrond. Een moeilijke klus op het werk duurt twee keer zo lang en er ontstaan fysieke klachten. Door de coronacrisis gaat het nóg harder; er wordt verwacht dat de schuldenlast dit najaar flink toeneemt door de teruggang in de economie en door banenverlies. Er is wel vooruitgang als je het hebt over schuldhulpverlening; die werkt steeds meer samen, onder andere door de oprichting van Schuldenlab NL en de Nederlandse Schuldhulproute. Maar het is absoluut niet zo dat wij als stichting niet meer nodig zijn, mocht dat allemaal op de rit staan. Werknemers kunnen veel stress ervaren van geldproblemen. Vaak trekken ze te laat aan de bel omdat ze zich schamen.”

Wat is het verhaal achter de stichting die PostNL heeft opgezet om werknemers te ondersteunen op financieel gebied?

“Het begon in 1929 met het personeelsfonds. Een ongekend grote depressie was toen gaande en PostNL zamelde geld in bij de werknemers, om ervoor te zorgen dat álle collega’s kolen hadden om hun huis te verwarmen. Sindsdien zit het in ons DNA, om voor én met elkaar ondersteuning te bieden. Als stichting hebben we vrienden, geen leden, die samen een mooi bedrag bij elkaar brengen. Samen met PostNL proberen we daarmee zoveel mogelijk collega’s die kampen met financiële problemen te helpen.”

Wat is er de laatste jaren veranderd rondom deze problematiek?

“Ten eerste is de werknemerspopulatie anders. Vroeger was postbezorger een fulltime baan, tegenwoordig is het veelal parttime. Daarnaast heb je te maken met medewerkers die bijvoorbeeld gepensioneerd zijn en het wel zien zitten om post te bezorgen bij wijze van betaalde fitness. Ook hebben we meer parttime postbezorgers voor wie Nederlands niet hun eerste taal is, wat de communicatie soms lastig maakt. Ook vanwege de cultuurverschillen, want in bepaalde culturen heerst er een taboe op geld lenen. Overigens hoeft een flink salaris niet te betekenen dat iemand geen financiële problemen heeft. Daarbij denk ik bijvoorbeeld aan een marketingmedewerker met een hoog salaris, die 10.000 euro schuld had door een gokverslaving.”

Hoe helpen jullie deze medewerkers?

“We proberen proactief te zijn in het oplossen van bestaande problemen, we zorgen dat er afspraken komen met bijvoorbeeld een wooncorporatie of energiemaatschappij. Dat neemt een heleboel stress weg. Ook werken we met giften, als iemand bijvoorbeeld ziek is en een aangepast bed nodig heeft, maar dat niet kan betalen. Daarnaast richten we ons op het ondersteunen en trainen van de HR-afdeling. Het is belangrijk dat leidinggevenden signalen kunnen herkennen bij hun medewerkers. Hiervoor hebben we een signaalkaart ontwikkeld, met daarop gedrag zoals concentratieverlies, kortaf zijn, ziek melden met vage redenen, geld lenen van collega’s, vragen om extra uren etcetera. Dit soort gedrag herkennen is de eerste stap, het gesprek erover aangaan is een tweede en hier gaan we leidinggevenden ook in begeleiden. Momenteel werk ik bovendien aan drie nieuwe initiatieven, die binnenkort van start gaan. Ten eerste een chatbot die het vragen om hulp nog makkelijker en anoniem maakt, ten tweede een quickscan waarbij mensen snel kunnen zien hoe ze er moneywise voorstaan en ten derde een specifiek plan voor hulp bij scheidingen, die niet alleen persoonlijk maar ook financieel veel ellende kunnen veroorzaken. We maken voortdurend nieuwe plannen om beter te kunnen helpen.”

Financiële problemen zijn niet iets waar de gemiddelde Nederlander graag over praat. Hoe lossen jullie dat op?

“Dat klopt en het is jammer, want hoe langer je wacht met het aanpakken van je schulden, hoe duurder en moeilijker het wordt om er vanaf te komen. We proberen te zorgen dat mensen zélf naar ons toekomen als ze in de problemen zitten of dat dreigen te raken. Het is en blijft uitdagend om te communiceren wat de mogelijkheden zijn, al helpt het dat wij weliswaar bij PostNL horen, maar er geen onderdeel van zijn. Wil jij als medewerker niet dat je leidinggevende weet van je schulden, dan hoeft dat ook niet. Op onze website vertellen we wat we doen en onze hulp verloopt veelal via telefoon en mail. Behalve als we zoiets als een gok- of alcoholverslaving vermoeden, dan dringen we aan op een bezoek van een maatschappelijk werker vóórdat er geldafspraken gemaakt worden. Men zegt wel eens dat je iemand met schulden zeven keer moet benaderen en voorstellen om het op te lossen, voordat ze hulp accepteren. Maar uiteindelijk werkt het alleen als iemand het zelf écht wil. Net als met roken: als je er nog niet aan toe bent om te stoppen, gaat die peuk uiteindelijk toch weer tussen de lippen.”

Wat zou je bedrijven adviseren, die hun medewerkers financieel willen ondersteunen?

“Ik snap dat niet ieder bedrijf zit te wachten op een eigen fonds zoals bij PostNL, dat hoeft ook niet. Het belangrijkste is dat je het gesprek aangaat met je HR afdeling: wat kunnen én willen jullie hieraan doen? Het is bijvoorbeeld altijd mogelijk om standaard te zorgen voor een gesprek als er door een organisatie loonbeslag wordt gelegd op het salaris van een van je medewerkers. Maar eigenlijk ben je dan al te laat om de bijbehorende stressklachten te voorkomen. Nog mooier is het om te werken met een signaaltool – het ministerie van Financiën heeft hier een standaard versie van – en hiermee de boer op te gaan: wat herken jij bij je medewerkers, je collega’s? Vertrouwenspersonen, die sowieso wettelijk verplicht zijn, kunnen hier misschien ook een rol in spelen en eventueel doorverwijzen naar specifieke instanties. En ja, dat is even gedoe, maar uiteindelijk heeft een bedrijf er profijt van doordat het verzuim daalt en mensen zonder zorgen en met meer plezier hun werk kunnen doen.”